آخرین ویرایش : September 22, 2013

ملک قاسم میرزا

عکاس شاهزاده

مناصب و مشاغل

حاکم

منطقه ارومیه

( از ۱۲۴۳ه.ق. )

در سال 1243 ه.ق به حکومت ارومیه منصوب گردید، ولی به علت بدرفتاری با مردم و رعایا، نایب السلطنه او را از حکومت عزل کرد.

در سال 1250 هـ .ق، پدر روحانی جاستین پرکینز، نخستین کشیش و مبلغ پروتستانی از اهالی آمریکا به ایران آمد و در ارومیه ساکن شد. ملک قاسم میرزا از تأسیس مدرسه میسیونری آمریکایی سخت حمایت کرده و از انها پشتیبانی می‌کرد.
بین سال‌های 1260 تا 1261 هـ .ق به علت ناسازگاری با روش صدارت حاج میرزا آقاسی، از حکومت ارومیه معزول گردید.

منطقه بروجرد

( از ۱۲۵۶ه.ق. تا ۱۲۶۱ه.ق. )

به سال 1256 هـ .ق شاهزاده قهرمان میرزا حاکم آذربایجان درگذشت و ملک قاسم میرزا مأموریت یافت تا جسد او را به قم حمل کند. در همان اثنا، بهمن میرزا که حاکم بروجرد بود ، به فرمان شاه جانشین قهرمان میرزا شد و ملک قاسم میرزا، علاوه بر حکومت ارومیه حاکم بروجرد نیز گردید.
در سال 1261 ه.ق به علت ناسازگاری با صدراعظم ابتدا از حکومت ارومیه و سپس از حکومت بروجرد برکنار شد.

منطقه آذربایجان

( از ۱۲۶۴ه.ق. تا ۱۲۶۵/۰۷ه.ق. )

پس از درگذشت محمد شاه، امیرکبیر مقدمات حرکت ناصرالدین شاه هفده ساله را از تبریز به تهران فراهم آورد و ملک قاسم میرزا را به حکومت آذربایجان برکشید و میرزا محمد رضا خان فراهانی به وزارت و جعفر خان مشیرالدوله را به کارگزاری مهام خارجه او منصوب کرد. حکومت ملک قاسم میرزا تا نیمه سال 1265 هـ .ق در تبریز ادامه یافت ، اما به علت برخی اتفاقات، در رجب سال 1265 هـ .ق، ملک قاسم میرزا از حکومت آذربایجان عزل و به جای او حمزه میرزا حشمت الدوله مأمور آذربایجان شد.

حوادث مهم زندگی

تبعید به

شهر تبریز

( از ۱۲۶۱ه.ق. تا ۱۲۶۴ه.ق. )

در سال 1261 هـ .ق گروهی در تهران گرد هم آمده و بر آن بودند که حاجی میرزا آقاسی را از صدارت برانداخته، منوچهر خان معتمدالدوله گرجی را که حاکم اصفهان بود، صدر اعظم کنند. ملک قاسم میرزا نیز از این طرح حمایت کرد. حاج میرزا آقاسی که از نیت این گروه واقف گردید، شاه را وادار کرد که ملک قاسم میرزا به تبریز تبعید و از تمام مناصب خویش عزل نماید. شاهزاده تا سال 1264 هـ .ق، سال وفات محمد شاه و جلوس ناصرالدین شاه در تبریز روزگار می‌گذرانید.

آثار

نویسنده

کتاب "روزنامه شکار کن و سولقان"

( ۱۲۶۶ه.ق. )

این روزنامه نخستین و قدیمی‌ترین سفرنامه یا روزنامه وقایع یکی از مسافرت‌ها و اردوهای شکار ناصرالدین شاه است که به دستور شخص او، در دومین سال سلطنتش به رشته تحریر درآمده است.

روابط خانوادگی

نام پدر

فتحعلی شاه قاجار

نام برادر

عباس میرزا نایب السلطنه

دارای رابطه خانوادگی با

میرزا عیسی قائم مقام فراهانی

ملک قاسم میرزا در تبریز با حاجیه خانم دختر میرزا عیسی قائم مقام که از همسر آذربایجانی خود داشت و خواهر صلبی ابوالقاسم خان بود، ازدواج کرد.

تاریخ تولد	۱۲۲۲ه.ق.
تاریخ درگذشت	۱۲۷۷ه.ق.
ملیت	کشور ایران

توضیحات بیشتر:

ملک قاسم بیست و چهارمین پسر فتحعلی شاه بود، مادرش بیگم خانم دختر امامقلی خان افشار و برادرتنی اش، ملک منصور میرزا بود.
وارد دستگاه نایب السلطنه شد و مدتی حاکم ارومیه شد. در سال 1248 ه.ق به امر فتحعلی‌شاه از تبریز به تهران آمد و برای دستیاری عباس میرزا نایب السلطنه به خراسان فرستاده شد، پس از فوت ولیعهد در سال 1249 ه.ق، دوباره به آذربایجان بازگشت و مشغول امور املاک خویش شد.
این شاهزاده به شش زبان فرانسه، انگلیسی، روسی، ترکی، عربی و هندی مسلط بود. به هنر نقاشی بسیار علاقمند بود و طرفدار هر چیزی بود که از اروپا وارد می‌شد و احتمالا اولین فرد ایرانی است که سیگار می کشید. او از نخستین شاهزادگان قاجار بود که بر خلاف رسم و سنت زمانه، اوژن فلاندن دوست نقاش فرنگی اش را به حرمسرا و میان زنان اندرون حرم خود برد. کنت دوسرسی نیز در سفرنامه اش از او به نیکی یاد می کند.
بنا بر شواهد تاریخی او نخستین عکاس ایرانی بوده است. او در تابستان یا اوایل پاییز 1266 ه.ق در اردوکشی ناصرالدین شاه به ییلاق جاجرود از همراهان شاه بوده است و در آنجا از سراپرده شاه و پیشخدمت‌ها و زنان حرم به شیوه داگروتیپ عکس برداشته است و شش ماه بعد در شانزدهم رجب این عکس‌ها را در آلبومی به ناصرالدین شاه تقدیم کرده است.
ملک قاسم میرزا پس از چند سال زندگی در تهران، در حدود سال‌های 73-1272 ه.ق به تبریز باز می‌گردد و در تیولش، شیشوان زندگی می‌کند؛ همچنین در خارج شهر تبریز نیز عمارتی به سبک اروپایی برپا می‌کند که محل دعوت از علما و دانشمندان ایرانی و فرنگی بوده است. او نخستین کسی است که می‌خواست از چغندر، قند استخراج نماید اما کوشش‌های او به جایی نرسید./ف.م